Utrechtse onderwijsprofessionals uit het po, vo, ho en beleidsmakers van de Gemeente Utrecht kwamen op 15 november 2022 in de Ontdekhal in Overvecht bijeen om te luisteren naar een aantal inspirerende sprekers. Daarna gingen zij met elkaar in gesprek over de aansluiting po-vo-ho voor leerlingen die ongelijke (onderwijs)kansen hebben.
De sprekers
Onderwijsbestuurder Fawzia Nasrullah
Fawzia Nasrullah, voorzitter College van Bestuur van de Utrechtse van de scholenstichting PCOU-Willibrord opende het congres. Zij benadrukte het belang van een doorlopende ontwikkellijn waarin ieder kind, vanaf de voor- en vroegschool tot het vervolgonderwijs de juiste begeleiding krijgt. Iedereen verdient een waardevolle plek in de samenleving die aansluit bij ambities, talenten en passie. Samenwerken aan een doorlopende ontwikkeling voor ieder kind in Utrecht is de koers van de Utrechtse Onderwijs Agenda (de UOA) voor de komende jaren.
Studente Ratiba Zaid
Ratiba is eerstejaars student informatiekunde aan de Universiteit Utrecht. Zij investeerde in zichzelf door aan buitenschoolse programma’s mee te doen zoals de Brede School Academie, Honours Trajectum Utrecht en U-Talent University Pioneers. Hier werkte zij aan het vergroten van haar woordenschat, verbeteren van begrijpend en maakte zij kennis met de wetenschap. Zij onderstreepte het belang van investeren in de leerling: leg de lat hoog en neem al je leerlingen even serieus. Kijk naar de leerling en niet alleen naar de Cito-score!
Mijn naam is Ratiba Zaid. Ik ben geboren en getogen in Utrecht. Ik studeer informatiekunde aan de Universiteit Utrecht. Daarnaast geef ik als vrijwilliger bijles aan zowel basisscholieren als middelbare scholieren.
Toen ik in groep 7 zat, was ik een meisje dat heel erg veel discipline had. Als ik terugdenk, herinner ik me een gedreven meisje dat wist wat ze wilde en zeker een vwo-houding had. Ondanks dat ik een vwo-houding had, was mijn voorlopig advies TL/HAVO. Mijn moeder en ik keken verbaasd naar de docenten en dachten: “Dit klopt niet.”
Zo deed ik in groep 8 nog meer mijn best en werd mijn voorlopig advies HAVO. Mijn moeder zag meer in me en wist: “Dit meisje, dat kan VWO wel aan!” Maar mijn docent groep 8 dacht daar anders over. Zo had mijn moeder afgesproken met de docent dat als ik voor mijn eindcito een vwo-score zou behalen, dat ik dan ook dit advies zou moeten krijgen. De docent stemde daarmee in. Tussen mijn eerste voorlopig advies en mijn eindcito kwam er een plekje vrij op de BSA (de Brede School Academie). Ik was hartstikke blij en nam deze kans met beide handen aan. Zo kregen we iedere week een onderwerp waar we onderzoek naar mochten doen. Dankzij dit werd mijn woordenschat groter en werd ik beter in begrijpend lezen. Niet alleen werd ik beter in die vakken, maar werd ik ook zekerder van mijn zaak. Toen kwam de eindcito, het moment van de waarheid. Ik scoorde 546 en ik kreeg het vwo-advies. Toch geloofde de docent niet echt in mij en dat merkte ik door deze uitspraak: “Ratiba, het is handig dat wij jou op een school plaatsen waar ook een HAVO en MAVO-klassen zijn.” Met dit in mijn achterhoofd deed ik het VWO op een middelbare school in Utrecht.
Toen ik in de eerste kwam vergeleek ik mijn cito-score met een ander Nederlands meisje. Zo had ik voor mijn begrijpend lezen een A en voor mijn Cito rekenen een B en kreeg als definitief advies HAVO en zou volgens de docent in een HAVO/VWO brugklas terecht kunnen komen. Maar mijn eindcito-score zei wat anders en zo kwam ik toch terecht in een VWO-brugklas. Ik herinner me nog dat dat Nederlandse meisje vertelde dat zij voor allebei de vakken een B had gescoord. “Vreemd!”, dacht ik. Daarnaast had ik in de eerste het gevoel dat de basisschooldocent toch gelijk had ondanks dat mijn cijferlijst in de eerste liet zien dat ik het VWO gemakkelijk aankon. Toch vonden mijn ouders en ik het belangrijk dat ik mezelf doorontwikkelde en volgde ik zowel in de eerste als in de tweede ook de BSA. Zo werd mijn woordenschat nog groter en wist ik door de presentaties die we eens in de zoveel tijd voor de ouders mochten houden hoe ik, zeker voor een grote groep mensen, kon presenteren. En hoe ik me onderzoekend moest opstellen.
In de bovenbouw (vierde en vijfde leerjaar) volgde ik U-talent UP. Hierbij kwamen we eens in de zoveel maanden samen met een groep leerlingen. Zo maakte ik kennis met het hoger onderwijs.
Deze naschoolse activiteiten hebben veel voor me betekend. Zo kreeg ik niet alleen bepaalde vaardigheden beter onder de knie, maar ben ik ook als persoon zelf ontwikkeld. Van een onzeker meisje veranderde ik in een persoon die zelfverzekerder is en durf ik te vertellen wat ik van iets vind.
Kortom, de ontwikkeling van een leerling is even belangrijk of zelfs belangrijker dan de behaalde resultaten. Beoordeel dat wat een leerling aankan niet alleen kwantitatief (behaalde resultaten) maar ook kwalitatief (ambities, discipline, houding). Dat wat een kind aankan is belangrijker dan de achtergrond van een leerling. Zo wordt het onderwijs een stukje gelijker.
Eus – ervaringsdeskundige in ongelijke onderwijskansen
Özcan Akyol (Eus) verzorgde de keynote. Eus is auteur (van boeken zoals Eus en Turis), columnist, tv-presentator en documentairemaker. Hij moest na de basisschool naar de mavo terwijl hij een atheneumadvies had. “Ik heb nooit een leraar gehad die het echt in mij zag zitten. Ik heb me daardoor best eenzaam en onbegrepen gevoeld”, zei Eus eens in een interview met Didactief. Eus verduidelijkte de congresbezoekers met persoonlijke voorbeelden dat het wereldbeeld van een kind sterk beïnvloed wordt door de wijk waarin het opgroeit en naar school gaat. Van belang daarbij is dat kinderen zelf niet in de gaten hebben dat ze anders opgroeien dan kinderen in wijken met inwoners met een hogere sociaaleconomische status. Het onderwijs heeft hierin een belangrijke verantwoordelijkheid.
Na de keynote ging Bettina Tuinstra verder in gesprek met Eus over hoe het anno 2022 gesteld is met kansengelijkheid in het onderwijs, het belang van lezen, de waarde van extra-curriculaire programma’s ter bevordering van gelijke onderwijskansen. Het nagesprek beluisteren? Ga hier naar de podcast.
Onderwijsprofessionals met elkaar in gesprek
De congresdeelnemers gingen na de keynote van Eus in kleinere groepen uiteen om samen verder door te praten over onderwijs voor gelijke kansen in het po, vo en ho aan de hand van de onderstaande vragen.
Hoe kun jij er in het po, vo en ho voor zorgen dat begrijpend lezen en woordenschat op orde zijn voor alle leerlingen/studenten?
- Begrijpend lezen en woordenschat moeten geen aparte vakken zijn, want ze hebben betrekking op alle vakken op school!
- Meer aandacht voor leesmotivatie op school:
- stel boeken centraal, maar besteed ook aandacht aan andersoortige teksten,
- meer keuze en diversiteit in de leeslijst op het voortgezet onderwijs,
- verbreed het boekenaanbod op school: meer boeken, meer genres.
Wat kun jij daarvoor op jouw school/opleidingsinstituut doen?
- Veel meer bewust zijn van het belang van taal bij iedere lesvoorbereiding die we maken
- Bij je instructie rekening houden met taalzwakkere leerlingen.
- Modelen hoe je met een ‘taalprobleem’ omgaat.
- Meer lestijd besteden aan leesmotivatie: samen lezen, praten over boeken, verhalen, literatuur, podcasts luisteren, boekverfilmingen bekijken.
- De leerlingen betrekken bij de aanschaf van nieuwe boeken voor de schoolbibliotheek.
Hoe kunnen we po, vo, ho op elkaar aan laten sluiten als het gaat om woordenschat en begrijpend lezen?
- Woordenschat en begrijpend lezen zijn vaardigheden die geïntegreerd zouden moeten zijn in alle schoolvakken in zowel het po als het vo.
- Meer investeren in basiskennis en in herhaling, ook in het vo. Gebruik hierbij ook een ‘speelse’ aanpak.
- Bereid po-leerlingen voor op het vo en bereid vo-leerlingen goed voor op het ho: vertel uitgebreid wat er daar van ze verwacht wordt, want er gaat bij deze overgangen veel op hen afkomen. Laat de overgangen zo soepel mogelijk zijn.
Dank aan allen die constructief meedenken over het belang van taal en het bouwen aan een lange leerlijn po-vo-ho!
